طراحی واعتباریابی ابزار جامع ارزشیابی تمرین‌های حوزه سلامت در حوادث و بلایا: یک مطالعه ترکیبی
محقق: حجت شیخ بردسیری
تیم هدایت کننده: محمد حسین یار محمدیان، حمید رضا خانکه، محمود نکویی مقدم ، احمد رضا رئیسی ، عباس عبادی
سال دفاع: 1398
خلاصه پژوهش: مهم‌ترین مرحله از فرایند اجرای تمرین‌های بلایا، ارزشیابی تمرین است که طی آن با یک روش سیستماتیک بررسی می‌شود که آیا تمرین به اهداف خود رسیده است یا خیر. این مطالعه باهدف طراحی و اعتباریابی ابزار جامع ارزشیابی تمرین‌های حوزه سلامت در حوادث و بلایا طراحی گردید. این پژوهش یک مطالعه ترکیبی اکتشافی متوالی بود و در دو بخش کیفی و کمی انجام شد. در بخش کیفی تبیین و توسعه مفهوم ارزشیابی تمرین‌های حوزه سلامت به کمک رویکرد تحلیل محتوای جهت‌دار انجام و در بخش کمی اعتباریابی ابزار انجام شد. برای اجرای آزمایشی ارزشیابی تمرین و معرفی نهایی ابزار، چک لیست تولید شده در یک تمرین عملیاتی در سطح فوریت 1 با هدف آمادگی بخش بهداشت و درمان دانشگاه علوم پزشکی کرمان در پاسخ به یک مخاطره زیستی استفاده شد. این ابزار می تواند برای ارزشیابی انواع تمرین‌های بحث محور دور میزی و تمرین‌های عملیاتی کارکردی و تمام‌عیار حوزه سلامت مورداستفاده قرار گیرد.
پیام مدیریتی: مضامین و گویه های این ابزار می‌تواند به‌عنوان یک گایدلاین و راهنمای استاندارد برای طراحی و اجرای مرحله بازیابی تمرین در حوزه‌های مختلف بخش سلامت ازجمله بهداشت (روان، خانواده، محیط، حرفه‌ای)، درمان (پیش بیمارستان، بیمارستان) و پشتیبانی برای کسب، حفظ و ارتقاء آمادگی مورداستفاده قرار گیرد. همچنین، این ابزار می تواند برای رتبه‌بندی تمرین‌های حوزه سلامت در حوادث و بلایا و طراحی برنامه عملیاتی حادثه ویژه هر واحد سازمانی مورداستفاده قرار گیرد.
سوال های مدیریتی:
- آیا در مرحله آمادگی در بلایا، ارزشیابی تمرین بحث محور با یک ابزار روا و پایا انجام می شود؟
- آیا در مرحله آمادگی در بلایا، ارزشیابی تمرین عملیاتی با یک ابزار روا و پایا انجام می شود؟
- آیا نتایج ارزشیابی تمرین بلایا برای بهبود طراحی و اجرای مجدد آن مورد استفاده قرار می گیرد؟
لینک دسترسی به خلاصه پایان نامه: http://thesis.research.ac.ir
دسترسی به متن پایان نامه: کتابخانه دانشکده مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان
اطلاعات تماس: Hojat.sheikhbardsiri@gmail.com
لغات کلیدی: طراحی، اعتبار یابی، ابزار، ارزشیابی، تمرین، سلامت، حوادث و بلایا، مطالعه ترکیبی
چک لیست ارزشیابی مرحله طراحی تمرین‌های حوزه سلامت در حوادث و بلایا
| ابعاد | گویه | 0 | 1 | 2 |
| هماهنگی، فرماندهی و هدایت تمرین | 1- مجوز رسمی از بالاترین مقام مسئول سازمان برای اجرای تمرین توسط مجریان تمرین اخذشده است. | |||
| 2- قبل از اجرای تمرین مشورت‌های لازم با واحدهای درون و برون‌سازمانی که قبلاً تجربه برگزاری تمرین را داشته‌اند انجام‌شده است. | ||||
| 3- برای طراحی تمرین حاضر جلسات هماهنگی متناسب با سطح تمرین با سایر واحدهای درون وبرون‌سازمانی انجام‌شده است. | ||||
| 4- برای طراحی تمرین برنامه‌های پاسخ سایر سازمان ها مشارکت‌کننده در تمرین مدنظر قرارگرفته شده است. | ||||
| 5- تفاهم‌نامه درون وبرون‌سازمانی با واحدهای مرتبط با مدیریت حوادث و بلایا متناسب با سطح تمرین تأمین و مستندات موجود هست. | ||||
| 6- واحدهای درون وبرون‌سازمانی مشارکت‌کننده در تمرین تعین و جایگاه و نقش آن‌ها در برنامه عملیاتی حادثه سازمان مشخص‌شده است. | ||||
| 7- چارت سامانه فرماندهی حادثه در تمامی واحدهای حوزه سلامت ازجمله بهداشت، درمان، پشتیبانی، آموزشی، دانشجویی – فرهنگی و غذا و دارو طراحی‌شده است. | ||||
| 8- افراد مسئول، جانشین و شرح وظایف آن‌ها در جایگاه‌های مختلف سامانه فرماندهی حادثه و همچنین زمان‌بندی استاندارد پاسخ 0 تا 2،2 تا 12 و بیشتر از 12 ساعت مشخص و تعریف‌شده است. | ||||
| 9- ساختار اجرایی تمرین متناسب با موقعیت سازمان در سطح محلی، قطب وملی طراحی و شرح وظایف کمیته مربوطه مشخص‌شده است. | ||||
|
الزامات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری تمرین
|
10- ارزیابی خطر و شناسایی مخاطرات اولویت‌دار با استفاده از ابزار ملی ارزیابی مخاطرات انجام و تمرین حاضر منطبق با آن طراحی‌شده است. | |||
| 11- قبل از اجرای تمرین نقشه خطر برای کلیه مخاطرات با اولویت طراحی و در مرکز هدایت عملیات سازمان مجری ترسیم‌شده است. | ||||
| 12- برنامه سطوح هشدار برای مخاطرات با اولویت بر اساس برنامه سطح‌بندی ملی در مرکز هدایت عملیات طراحی‌شده است. | ||||
| 13- سناریوی تمرین به شکل دقیق بر اساس اولویت‌بندی مخاطرات سازمان طراحی و در اختیار واحدهای برون و درون‌سازمانی مشارکت‌کننده گذاشته‌شده است. | ||||
| 14- تمرین حاضر بر اساس نیازسنجی، مرور نتایج و درس آموخته‌های حوادث قبلی پیشین منطقه موردنظر برنامه‌ریزی‌شده است. | ||||
| 15- برنامه عملیاتی حادثه برای اجرای تمرین بر اساس الگوی ملی مورد تائید دبیرخانه کارگروه طراحی و تدوین‌شده است. | ||||
| 16- تمرین حاضر مطابق بامطالعه و در نظر گرفتن اسناد بالادستی ازجمله برنامه ملی تمرین در نظام سلامت ایران طراحی‌شده است. | ||||
| 17- اهداف تمرین مشخص و دقیقاً نشان می‌دهد چه بعدی از عملکرد سازمان مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت. | ||||
| 18- برنامه‌ریزی و تهیه جدول زمان‌بندی برگزاری تمرین از مرحله پیش طراحی تا مرحله اصلاح و ارتقاء برنامه عملیاتی پاسخ فراهم‌شده است. | ||||
| 19- لیست کارکردها و فعالیت‌های اصلی مورد انتظار در تمرین توسط گروه برنامه‌ریزی تمرین تدوین وتهییه شده است. | ||||
| 20- تمرین حاضر توسط یک گروه متخصص از کارشناسان خبره در زمینه حوادث و بلایا یا از طریق مشاوره با افراد مذکور طراحی‌شده است. | ||||
| 21- نمایندگانی از مردم جامعه محلی، سازمان‌های همکار و پشتیبان در جلسات طراحی جزئی و کلی تمرین سازمان مشارکت داشته‌اند. | ||||
| 22- تمرین بحث محور (کارگاه، سمینار، بازی، تمرین دور میزی) متناسب با اهداف تمرین قبل از اجرای تمرین عملیاتی در نظر گرفته و انجام‌شده است. | ||||
| 23- انتخاب مکان تمرین‌های بحث محور و عملیاتی متناسب با نوع و سطح تمرین لحاظ شده در سناریو و بر اساس اصول علمی صورت گرفته است. | ||||
| 24- کلیه افراد برای مشارکت در تمرین حاضر رضایت آگاهانه داشته و مستندات لازم وجود دارد. | ||||
| 25- برنامه پاسخ ایمنی و امنیت عمومی از طرق هشدارهای اولیه، رفتار و پاسخ به‌موقع به حادثه در مرکز هدایت عملیات سازمان وجود دارد. | ||||
| 26- برنامه نحوه فراخوان کارکنان سازمان مسئول و نحوه به‌کارگیری کارکنان دواطلب، سازمان‌های همکار و پشتیبان برای شرکت در تمرین مشخص‌شده است. | ||||
| 27- برگه شرح وظایف[1]برای افراد مشارکت‌کننده در تمرین برای آشنایی آن‌ها با نقش ها ومسولیت هایشان تهیه‌شده است. | ||||
| 28- بودجه و منابع مالی لازم برای اجرای فازهای مختلف تمرین در ردیف مالی سازمان مجری تمرین پیش‌بینی‌شده است. | ||||
| 29- خدمات پشتیبانی شامل تهیه کارت شناسایی یا اتیکت، تجهیزات سرمایشی، گرمایشی، ارتباطی، تغذیه، پارکینگ، مکان‌های شبیه‌سازی‌شده، نقل‌وانتقال، سرویس‌های بهداشتی و سایر ملزومات موردنیاز برای تمامی کارکنان مشارکت‌کننده در تمرین تأمین‌شده است. | ||||
| 30- ساختار تشکیلاتی مرکز هدایت عملیات سازمان ([2]EOC, [3]DOC) مجری تمرین از تمامی جوانب ازجمله تجهیزات ارتباطی، فضای فیزیکی، نیروی انسانی و ملزومات مطابق با برنامه پاسخ سلامت (تدوین‌شده توسط کارگروه) مجهز شده است. | ||||
| منابع سازمانی تمرین | 31- اعضای گروه ارزیابی سریع سلامت متناسب با سطح حادثه و تعین‌شده در سناریوی تمرین ازنظر تعداد متخصص مشخص و شماره تماس آن‌ها در دسترس هست. | |||
| 32- گروه ارزشیابی تمرین مشخص و آموزش لازم درزمینه نحوه ارزیابی تمرین توسط رهبر گروه داده‌شده است. | ||||
| 33- کارشناسان ارزیاب تمرین متناسب با نوع و اهداف تمرین دارای تخصص و تجربه لازم برای ارزشیابی تمرین را دارا می‌باشند. | ||||
| 34- مطابق با تشخیص گروه ارزیابی و ارتقاء برنامه ملی تمرین و به‌تناسب ابعاد عملکردی امکان‌های لحاظ شده در سناریو تعداد مناسب ارزیاب تمرین در نظر گرفته‌شده است. | ||||
| 35- افراد مشارکت‌کننده در تمرین دور میزی متناسب با سطح تمرین دارای تخصص و تجربه لازم در زمینه تمرین‌های حوادث و بلایا را دارا می‌باشند. | ||||
| 36- مدرسین و سخنرانان تمرین‌های بحث محور ازجمله کارگاه و سمینار از افراد متخصص وبا تجربه در زمینه حوادث و بلایا انتخاب‌شده‌اند. | ||||
| 37- فرد مشخصی برای مستندسازی کل فرایند اجرای تمرین و همچنین درس آموخته‌های آن در نظر گرفته‌شده است. | ||||
| 38- کنترل‌گر ها[4]، تسهیل گران[5]، بازیگران[6]، نقش‌آفرینان[7]، ارزیابان [8]تمرین قبل از اجرای تمرین مشخص و آموزش لازم برای مشارکت در تمرین را دریافت کرده‌اند. | ||||
| 39- متناسب با اهداف تمرین برای تأمین ایمنی و امنیت مشارکت‌کنندگان (پیش‌بینی مداخلات لازم در صورت وقوع حادثه واقعی حین تمرین) با هماهنگی سایر سازمان ها اقدامات لازم پیش‌بینی و به‌صورت مکتوب وجود دارد. | ||||
| 40- کارکنان تمرین برای مشارکت در تمرین دارای توانمندی‌های جسمی (آمادگی جسمانی) و روانی لازم ازجمله انگیزه، جدیت، میل و رغبت کافی می‌باشند. | ||||
| 41- فهرست کامل و به‌روز شده‌ای از تجهیزات و ملزومات موردنیاز برای اجرای تمرین در سطوح مختلف در سازمان وجود دارد. | ||||
| ارتباطات و اطلاع‌رسانی عمومی تمرین | 42- فرم به‌روز شده اطلاعات تماس سایر مراکز و سازمان‌ها مرتبط با تمرین‌های حوادث و بلایا در مرکز هدایت عملیات سازمان وجود دارد. | |||
| 43- بانک اطلاعات جامع شامل شماره تلفن، روش تماس و آدرس محل سکونت تمامی افراد سازمان برای مشارکت در تمرین تهیه‌شده است. | ||||
| 44- یک برنامه ارتباطی مناسب با انواع بسترهای ارتباطی مختلف و چندلایه بین سطوح مختلف از فرماندهی ها سطوح عملیاتی در مرکز هدایت عملیات سازمان (EOC) طراحی‌شده است. | ||||
| 45- تجهیزات موردنیاز برای برقراری ارتباط ازجمله ارتباط رادیویی یا مخابراتی بین واحدها درون برون‌سازمانی مشارکت‌کننده در تمرین تأمین‌شده است. | ||||
| 46- عوامل فرهنگی (ازجمله رعایت شئون اسلامی، زبان و فرهنگ جامعه مکان تمرین) در فرایند اجرای تمرین مورد ملاحظه قرارگرفته شده است. | ||||
| 47- جلسه هماهنگی و برنامه آموزشی لازم برای مشارکت رسانه در فرایند اجرای تمرین انجام و مستندات آن موجود هست. | ||||
| 48- اطلاع‌رسانی عمومی لازم از طریق رسانه محلی در مورد اهداف، فرایند و مکان تمرین برای پیشگیری از رعب، وحشت، شایعه و اختلال در نظم عمومی جامعه صورت گرفته است. | ||||
| 49- هماهنگی لازم برای مشارکت گروه مستندساز تصویری (فلیم و عکس) به مکان‌های مختلف تمرین به‌عنوان یکی از فن‌های ارزشیابی انجام‌شده است. | ||||
| 50- برنامه ریزی لازم برای حضور افراد برجسته در زمان مناسب در مکان تمرین برای پیش گیری از اختلال در نظم وجریان تمرین اتخاذشده است. |
- اگر عملکرد مورد انتظار به‌درستی و در زمان مناسب انجام‌شده است زیر شماره 2 علامت تیک بزنید.
- اگر عملکرد مورد انتظارانجام شده اما کیفیت آن یا زمان انجام آن نامناسب بود زیر شماره 1 تیک بزنید.
- اگر عملکرد مورد انتظار انجام‌نشده است زیر شماره 0 علامت بزنید.
- آمادگی ضعیف = صفرتا 5/33 درصد، آمادگی متوسط 5/66-5/33 درصد و آمادگی خوب 100-5/66 درصد هست.
[1] Job Action Sheet
[2] Emergency Operation Center
[3] Departement Operation Center
[4] Controllers
[5] Facilitators
[6] Players
[7] Actors
[8] Evaluators