طراحی و روانسنجی ابزار سنجش تاب‌آوری مدارس در برابر حوادث و بلایا
محقق: سمانه میرزائی
تیم هدایت کننده: عباسعلی دهقانی، خدیجه نصیریانی، لیلا محمدی نیا، زهره رهایی، حسین فلاح زاده، حمیدرضا امیری سال دفاع: 1398
خلاصه پژوهش: مدارس تاب آور میتوانند ضامن بقای سلامت دانش آموزان در هنگام رخداد حوادث و بلایا باشند. در این راستا ضروری است مدارس در برابر مخاطرات آمادگی داشته و متناسب با مخاطرات محلی، برنامه ریزی کنند. با توجه به جمعیت زیاد دانش آموزان، مدارس تاب آور میتوانند علاوه بر حفظ عملکرد خود بعد از وقوع بلایا به عنوان محیطی مناسب و امن در زمان حوادث و بلایا باشند. با توجه به نقش و اهمیت مدارس و تأثیر فرهنگ و محیط بر مقوله تاب‌آوری، از آنجائیکه ابزاری بومی و جامع برای سنجش تاب‌آوری مدارس در ایران وجود نداشت، پژوهش حاضر با هدف طراحی و روانسنجی ابزار سنجش تاب‌آوری مدارس در حوادث و بلایا انجام شده است. مطابق با یافته ها، چهار طبقه اصلی شامل بهسازی سازه ای و غیر سازه ای، ارتقای هماهنگی و تعاملات سازمانی، بهبود آموزش و ارتقای فرایندی از داده های مطالعه کیفی استخراج شد. پرسشنامه 29 گویهای سنجش تاب‌آوری مدارس در حوادث و بلایا پرسشنامهای با روایی و پایایی قابل‌قبول برای ارزیابی تاب‌آوری مدارس قابل‌استفاده میباشد. ثبات دروني سؤالات پرسشنامه سنجش تاب آوری مدارس در حوادث و بلایا به وسیله آلفاي كرونباخ، 0.95 محاسبه شد و برای هر یک از ابعاد پرسشنامه شامل عملکردی (α=0.91)، معماری (α=0.80)، آموزش (α=0.90)، تجهیزات (α=0.81)، ایمنی (α=0.79) ) نیز گزارش شد. شاخص همبستگي درون طبقه اي نیز ICC= 0.97 [95% confidence interval: 0.96–0.98] به دست آمد. براساس میانگین نمرات شاخص روایی محتوای همه سوالات پرسشنامه، متوسط شاخص روایی محتوا 0.71 برآورد شد.
پیام مدیریتی: نقش مدارس در حوادث و بلایا می بایست مورد توجه قرار گرفته و برنامه آمادگی مدارس متناسب با مخاطرات محلی تدوین گردد. پرسشنامه سنجش تاب‌آوری مدارس در بلایا این امکان را فراهم می‌کند که ضمن آگاهی از سطح تاب‌آوری مدارس، امکان مداخله جهت ارتقای تاب‌آوری آنها در زمان وقوع حوادث و بلایا هم‌راستا با کاهش خطر بلایا وجود داشته باشدکه بایستی موردتوجه دولت‌ها به‌ویژه کشورهای پرمخاطره قرار گیرد. همچنین با افزایش و بهبود هر یک از حیطه‌های عملکردی، آموزش، ایمنی، سازه‌ای، غیر سازه‌ای، معماری، مسیرهای تردد، موقعیت مکانی و تجهیزات، سطح تاب‌آوری مدارس در برابر بلایا افزایش خواهد یافت.
سوال های مدیریتی:
- آیا به آمادگی مدارس در پاسخ به حوادث و بلایا توجه شده است؟
- آیا مخاطرات در مدارس براساس مخاطرات محلی مورد بررسی قرار گرفته است؟
- آیا مداخلات آموزشی در زمینه آمادگی مدارس در پاسخ به حوادث و بلایا صورت گرفته است؟
- آیا تاب آوری مدارس در پاسخگویی به حوادث و بلایا مورد بررسی و سنجش قرار گرفته است؟
- آیا نقاط قوت و ضعف مدارس در برابر پاسخ مناسب در هنگام حوادث و بلایا شناسایی شده است؟
- آیا ضمن آگاهی از سطح تاب‌آوری مدارس، امکان مداخله جهت ارتقای تاب‌آوری آنها در زمان وقوع حوادث و بلایا وجود دارد؟
- آیا تاب اوری مدارس با برنامه‌های کاهش خطر بلایا که بایستی مورد توجه دولت‌ها به‌ویژه کشورهای پرمخاطره قرار گیرد هم راستا شده است؟
لینک دسترسی به خلاصه پایان نامه: https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0253906
دسترسی به متن پایان نامه: کتابخانه دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد
اطلاعات تماس s.mirzaei2113@gmail.com
لغات کلیدی: مدارس، حوادث و بلایا، تاب‌آوری، ابزار، روانسنجی
ابزار سنجش تاب آوری مدارس در حوادث و بلایا
| حیطه | سوالات | خیلی زیاد | زیاد | تا حدی | کم | خیلی کم | |
| 1 | عملکردی | تفاهم نامه و قرارداد هماهنگی بین مدرسه با سایر سازمان ها و مقامات محلی برای حوادث و بلایا بسته شده است. | |||||
| 2 | برنامه ارتباطی و مسئولیت ذی نفعان(پلیس، آتشنشانی، کمیته مدرسه، والدین، آموزش پرورش و …) در برنامه آمادگی بلایای مدرسه مشخص شده است | ||||||
| 3 | از نظرات دانش آموزان و والدین در تدوین برنامه آمادگی درحوادث و بلایا استفاده می شود | ||||||
| 4 | فرآیندی برای اطلاع رسانی به والدین در زمان وقوع حوادث مدرسه وجود دارد | ||||||
| 5 | تلاش جهت مشارکت خیرین و سرمایه گذاران در حوزه بازسازی و مقاوم سازی مدرسه انجام شده است | ||||||
| 6 | قرارداد همکاری بین مدرسه با موسسات یا سازمان های ارایه دهنده حمایت های روانی برای دانشآموزان و والدین برای بعد از بلایا بسته شده است | ||||||
| 7 | سرعت گیر و گذرگاه خط کشی شده برای عابران در مسیر اصلی درب خروجی مدرسه در نظر گرفته شده است | ||||||
| 8 | با توجه به تخصص والدین، هماهنگی با آنها در صورت نیاز به کمک در زمان حوادث و بلایا انجام شده است | ||||||
| 9 | برنامه آمادگی و برنامه ریزی برای وقایع غیر منتظره و حوادث در مدرسه وجود دارد | ||||||
| 10 | کارکنان مدرسه، آتشنشانی و فرمانداری محله از نقشه فیزیکی و موقعیت جغرافیایی مدرسه / محله آگاهی دارند | ||||||
| 11 | فهرستی از مواد شیمیایی خطرناک در نواحی مانند آزمایشگاه ها یا انبار تهیه شده است | ||||||
| 12 | معماری | فاصله و ارتفاع پنجره از کف کلاس و راهروها مناسب است( حداقل 112 سانتی متر) | |||||
| 13 | عرض و ارتفاع پله ها مناسب است (حداکثر ارتفاع 18 سانتی متر و حداقل عرض 30 سانتی متر ) | ||||||
| 14 | فضای استاندارد برای هر دانش آموز در کلاس نظر گرفته شده است(به طور میانگین 5/1 متر مربع) | ||||||
| 15 | پله ها و نقاط پرتگاهی دارای نرده بلند و محافظ است | ||||||
| 16 | عرض درب های کلاس به اندازه کافی پهن(80 سانتی متر) است | ||||||
| 17 | درب های کلاس به آسانی به بیرون باز میشوند | ||||||
| 18 | بروز رسانی و اصلاح تاسیسات مدرسه (سیستم های گرمایشی، سرمایشی، برق و سیستم تهویه، لوله کشی آب و فاضلاب) توسط افراد متخصص انجام میشود | ||||||
| 19 | آموزش | معلمان و کارکنان مدرسه دوره کمک های اولیه و امداد و نجات را گذرانده اند | |||||
| 20 | در خصوص اقدامات مناسب جهت حمایت های روانی در حوادث و بلایا به مدیر، معاون و معلمان آموزش داده میشود | ||||||
| 21 | معلمان و کارکنان مدرسه در مورد نحوه استفاده از کپسول آتشنشانی و نکات ایمنی در مدرسه آموزش دیده اند | ||||||
| 22 | مدیر، معاون، معلمان و دیگر کارکنان مدرسه در زمینه آمادگی در حوادث و بلایا آموزش دیده اند | ||||||
| 23 | ایمنی | سیستم اعلام حریق خودکار در مدرسه وجود دارد | |||||
| 24 | سیستم زنگ خطر آتشنشانی در مدرسه فعال است | ||||||
| 25 | بین فضاهای خطرناک مدرسه مانند آزمایشگاه ها و بقیه ساختمان درب های ضد حریق وجود دارد | ||||||
| 26 | از طلق برای بالای درب های کلاس به جای شیشه استفاده شده است یا شیشه حذف شده است (درب کلاس بدون کتیبه شیشه ای)
|
||||||
| 27 | تجهیزات | تمام کپسول های آتشنشانی در مکان های حساس روی دیوار نصب شده‌اند و به راحتی قابل دسترسی هستند | |||||
| 28 | تمام کپسول های آتشنشانی شارژ بوده و تاریخ معتبر دارند | ||||||
| 29 | تجهیزات کنترل آتش، مانند کپسول آتشنشانی، کیسه های شن و ماسه، دسترسی به آب و شیلنگ، در مدرسه وجود دارد |
بخش دوم:
شناسنامه مدرسه:
سال ساخت…….. سال بازسازی……. تعداد طبقات……
تعداد دانش آموزان…… تعداد کارکنان اداری……. سابقه مدیر…..
مساحت كل ساختمان: …
شغل : معلم مدیر معاون سایر..(لطفا نام ببرید)
- نوع مدرسه:
دبستان دبیرستان(مقطع متوسطه اول ) دبیرستان(مقطع متوسطه دوم )
پسرانه دخترانه
دولتی غیرانتفاعی غیره (نام ببرید)….
- محل قرارگیری مدرسه : شهر روستا حاشیه شهر عشایر غیره(نام ببرید) ……..
- جنس خاک ساختگاه: سنگ خاک سخت خاک نرم ناشناخته عدم آگاهی غیره(نام ببرید) ……..
- شکل ساختمان: T شکل مربع مستطیل Eشکل عدم آگاهی غیره(نام ببرید) ……..
- در صورت ساختمان غیر مربع و مستطیل درزهای انقطاع وجود دارد؟ بله خیر تا حدودی ناشناخته عدم آگاهی
- نوع سازه ساختمان: اسکلت بتنی اسکلت فولادی مصالح بنایی ناشناخته عدم آگاهی غیره(نام ببرید) ……..
- موقعیت ساختمان: آزاد از اطراف محدود به ساختمان های دیگر ار یک طرف محدود به ساختمان های دیگر از دو طرف محدود به ساختمان های دیگر از سه طرف عدم آگاهی
- احتمال ریزش ساختمان های بلند مجاور مدرسه بر روی مدرسه وجود دارد؟خیلیکم کم تاحدی زیاد خیلی زیاد
- شواهدی از عیوب واضح در ساختمان مانند ترک خوردگی در دیوار و سقف وجود دارد؟خیلیکم کم تاحدی زیاد خیلی زیاد