طراحی ابزار سنجش افزایش ظرفیت (فراظرفیت) بیمارستانی در حوادث و بلایا
محقق: حمید رضا شعبانی کیا
تیم هدایت کننده: مهدی جعفری، حسن ابوالقاسم گرجی، حسام سیدین سال دفاع: 1394
خلاصه پژوهش: بیمارستان ها نقش کلیدی در تأمین خدمات سلامت مورد نیاز سیل قربانیان بلایا ایفا می کنند. با توجه به کمبود کلی منابع و ظرفیت های بخش سلامت که گاهی در شرایط عادی نیز پاسخگوی نیازها نمی باشد، موضوع افزایش ظرفیت بیمارستانی در بلایا به یکی از چالش های مهم نظام سلامت در حوزه آمادگی در بلایا تبدیل شده است. وجود یک ابزار جامع سنجش فراظرفیت در بیمارستان نخستین گام در راستای برنامه ریزی برای افزایش ظرفیت بیمارستانی در بلایا می باشد که این ابزار در پژوهش حاضر تدوین گردید. ابزار فراظرفیت شامل پنج حیطه، 13 زیر حیطه و 73 مؤلفه می باشد. حیطه های این ابزار شامل: 1- مدیریت عملیات و فضاهای بیمارستان حین افزایش ظرفیت، 2- دارو/ تجهیزات، 3- نیروی انسانی، 4- عملکردهای اداری و 5- آموزش/ تمرینهای مرتبط با افزایش ظرفیت می باشند. از بین 73 مؤلفه این ابزار،40 مؤلفه به عنوان ضروری، 18 مؤلفه اساسی و 15 مؤلفه به عنوان پیشرفته طبقه بندی شدند.
پیام مدیریتی: این ابزار می تواند به عنوان یک راهنمای جامع، معتبر و کاربردی جهت ارزیابی، برنامه ریزی و مدیریت افزایش ظرفیت (فراظرفیت) بیمارستانی در بلایا مورد استفاده قرار گیرد.
لینک دسترسی به خلاصه پایان نامه: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S2212420918302796
دسترسی به متن پایان نامه: کتابخانه دانشکده مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی ایران
اطلاعات تماس: shabanikiahr@mums.ac.ir
ابزار طراحی شده در این مطالعه: ابزار نهایی سنجش افزایش ظرفیت بیمارستانی در 72 ساعت اول پس از بلایا
گروه A : مدیریت عملیات و فضاهای بیمارستان حین افزایش ظرفیت | |
زیر گروه A-1: سامانه فرماندهی حادثه در بیمارستان | |
ضروری | مؤلفهA-1-1 : بیمارستان دارای کمیته آمادگی در برابر بلایا میباشد (اعضای آن مشخص شده و ابلاغهای آنان صادر گردیده است) |
A-1-2: کمیته آمادگی در برابر بلایا بیمارستان فعال میباشد (صورتجلسات تشکیل کمیته هر یک ماه یکبار موجود میباشد) | |
A-1-3: در راستای استقرار سامانه فرماندهی حادثه در بیمارستان، کلیه جایگاهها در چارت سامانه پر شده باشند. | |
A-1-4: در راستای استقرار سامانه فرماندهی حادثه در بیمارستان، کلیه جایگزینها مشخص شده باشند. | |
A-1-5: در راستای استقرار سامانه فرماندهی حادثه در بیمارستان، ابلاغهای پستهای (جایگاه) افراد در سامانه صادر شده باشد. | |
A-1-6: در راستای استقرار سامانه فرماندهی حادثه در بیمارستان، کلیه کارکنان بیمارستان با جایگاه و وظایفشان در سامانه آشنا باشند. | |
A-1-7: تدوین و مستندسازی برگههای شرح جایگاه (در سامانه فرماندهی حادثه در بیمارستان) که شامل نقش در زمان افزایش ظرفیت و کارتهای اقدام شغلی میباشند. | |
A-1-8: تدوین و مستندسازی سامانه هشدار اولیه وقوع حوادث و بلایا | |
A-1-9: تدوین و مستندسازی رویههای فعالسازی سامانه فرماندهی حادثه در بیمارستان | |
A-1-10: تدوین و مستندسازی رویههای بازگشت به حالت عادی | |
اساسی | A-1-11: تدوین و مستندسازی برنامههای اقتضایی (مبتنی بر سناریو برای مدیریت برخی شرایط ]حوادث[ خاص) |
A-1-12: تدوین و مستندسازی برنامه مستندسازی پاسخ بیمارستان به یک حادثه/بلا | |
زیر گروه A-2: افزایش فضاهای درمانی | |
ضروری | مؤلفه A-2-1: تدوین و مستندسازی راهنمای افزایش ظرفیت اتاقهای بستری (مثلاً تبدیل اتاقهای تک نفره به دو نفره، یا دو نفره به سه نفره) |
A-2-2: تدوین و مستندسازی راهنمای خواباندن بیمار در فضاهای مسطحی مثل کلاسهای درس یا لابی بیمارستان | |
A-2-3: تدوین و مستندسازی راهنمای استقرار تخت و خواباندن بیمار در فضاهای باز بیمارستان از قبیل پارکینگ و حیاط | |
زیر گروه A-3: برنامههای عملیاتی و راهکارهای مخصوص افزایش ظرفیت | |
ضروری | مؤلفه A-3-1: تدوین و مستندسازی راهنمای ترخیص سریع بیماران سرپایی و آن دسته از بیماران بخش اورژانس که میتوانند در منزلشان درمان شوند |
A-3-2: تدوین و مستندسازی راهنمای به تأخیر انداختن رویهها درمانی و جراحیهای انتخابی | |
A-3-4: تدوین و مستندسازی راهنمای گسترش ظرفیت مراقبتهای حاد (مثلاً آزاد کردن تختهای واحدهای مراقبتهای ویژه بوسیله انتقال برخی بیماران منتخب بستری شده در این بخشها به تختهای با سطح مراقبتی پایینتر و در حالت تحت نظر؛ ویا تبدیل تختهای واحدهای بهبودی پس از عمل به تختهای مراقبتهای ویژه جهت افزایش ظرفیت مراقبت از قربانیان نیازمند مراقبتهای حیاتی و تهویه مصنوعی) | |
A-3-6: تدوین و مستندسازی راهنمای انتقال بیماران به دیگر مؤسسات سلامت موجود در شهر، استان یا سایر استانها | |
A-3-9: تدوین و مستندسازی پروتکل مخصوص تریاژ در زمان افزایش ظرفیت بیمارستان در بلایا | |
A-3-13: تدوین و مستندسازی برنامه آلودگی زدایی در زمان افزایش ظرفیت در بلایا | |
A-3-11: تدوین و مستندسازی ابزار/پروتکل ارزیابی آسیب/ عملیاتی بودن تسهیلات (بیمارستان) پس از بلایا | |
A-3-16: تدوین و مستندسازی برنامه تداوم کسب و کار (برنامه تداوم کسب و کار شامل تدوین یک برنامه اقدام میباشد که بیمارستان را قادر میسازد در زمان وقوع حوادث پیشبینی نشده، همچنان بدون وقفه به عملیات روزمرهاش ادامه دهد. برنامهریزی برای تأمین تسهیلات اساسی (مثلاً تأمین آب در قالب مخازن ذخیره آب، تأمین انرژی بوسیله مولدهای برق اضطراری، تأمین گازهای طبی بصورت سیار ]ذخیرهسازی کپسولهای قابل حمل[ یا ثابت ]پشتیبان سیستمهای اکسیژن مرکزی[، تأمین موادغذایی با ذخیرهسازی جیرههای غذایی خشک، تأمین و برقراری ارتباطات داخلی و بیرونی بیمارستان در قالب تلفنهای همراه ماهوارهای و سایر وسایل و روشهای ارتباطی مطمئن و جایگزین در زمان بلایا و غیره) مورد نیاز بیمارستان در زمان فوریتها و بلایا یکی از بخشهای مهم و لاینفک هر برنامه تداوم کسب و کار میباشد.)
|
|
اساسی | A-3-3: تدوین و مستندسازی راهنمای کاهش مصرف معمول خدمات جانبی از قبیل آزمایشگاه و تصویربرداری |
A-3-5: تدوین و مستندسازی راهنمای “افزایش ظرفیت مرحلهبندی شده” (منظور سطحبندی افزایش ظرفیت بیمارستان در زمان بلایا میباشد بدین گونه که متناسب با افزایش تعداد قربانیان مراجعهکننده به بیمارستان راهکارها و برنامههای مختلف و سطحبندی شده افزایش ظرفیت که مثلاً شامل سه سطح افزایش عادی، اقتضایی و بحرانی میباشند، به اجرا گذاشته شده و عملیاتی میشوند) | |
A-3-12: تدوین و مستندسازی برنامه کنترل عفونتها در زمان افزایش ظرفیت در بلایا | |
A-3-14: تدوین و مستندسازی برنامه مدیریت (دفع) پسماندهای پزشکی در زمان افزایش ظرفیت در بلایا | |
A-3-15: تدوین و مستندسازی برنامه مدیریت انبوه اجساد در زمان افزایش ظرفیت در بلایا | |
پیشرفته | A-3-7: تدوین و مستندسازی راهنمای ادغام کردن (همگروه سازی) بیماران مشابه به منظور صرفهجویی در استفاده از فضاهای درمانی و کارکنان بالینی. |
A-3-8: تدوین و مستندسازی راهنمای ترخیص بیماران بستری قبلی بیمارستان به تسهیلات مراقبتهای بلند مدت یا توانبخشی؛ و یا مراقبت در منزل | |
A-3-10: تدوین و مستندسازی پروتکل مخصوص درمان در زمان افزایش ظرفیت بیمارستان در بلایا (درمان مبتنی بر جمعیت) | |
A-3-17: وجود مقداری تنخواه گردان صرفاً جهت استفاده در زمان افزایش ظرفیت بیمارستان در بلایا (در موارد اضطراری مثلاً خرید برخی اقلام (اعم از دارویی- درمانی و غیردرمانی) پیشبینی نشده در ذخایر بیمارستان یا اقلام پرمصرف، و یا خرید خدمت و از این قبیل) | |
گروهB : دارو/ تجهیزات | |
زیر گروه B-1: ذخیره دارو/ تجهیزات | |
ضروری | مؤلفه B-1-1: وجود ذخیره دارویی، ملزومات و تجهیزات در بیمارستان به میزان 75/3 برابر مقدار مصرف روزانه معمول |
B-1-2: وجود ذخیره وسایل حفاظت فردی برای کارکنان بیمارستان | |
زیر گروه B-2: انبارداری و مدیریت ذخیره دارو/ تجهیزات | |
ضروری | مؤلفه B-2-1: تدوین و مستندسازی فرآیند پایش تاریخ انقضاء داروهای موجود در ذخیره دارویی |
B-2-2: تدوین و مستندسازی فرآیند پایش عوامل محیطی (دما و رطوبت) استاندارد انبار نگهداری ذخیره دارویی، ملزومات و تجهیزات | |
اساسی | B-2-3: تدوین و مستندسازی فرآیند تأمین امنیت ذخیره دارویی، ملزومات و تجهیزات بیمارستان |
B-2-4: تدوین و مستندسازی فرآیند رعایت دستورالعملهای نگهداری داروها که از سوی سازندگان دارو ارائه میشوند. | |
B-2-5: تدوین و مستندسازی فرآیند پایش و نگهداری پیشگیرانه تجهیزات مستلزم نگهداری (از قبیل تعویض باتری ونتیلاتور، مانیتور و سایر تجهیزات الکتریکی سیار و مواردی از این قبیل) | |
پیشرفته | B-2-6: تدوین و مستندسازی فرآیند بارگیری و حمل ملزومات و تجهیزات به محل مورد استفاده (بیمارستان/مکان مراقبت جایگزین) |
زیر گروه B-3: تأمین دارو/ تجهیزات از خارج (بیمارستان) حین افزایش ظرفیت | |
پیشرفته | مؤلفه B-3-1: عقد تفاهمنامههایی با اهداءکنندگان یا فروشندگان جهت تأمین دارو، ملزومات و تجهیزات مورد نیاز در زمان افزایش ظرفیت |
گروه C: نیروی انسانی | |
زیر گروه C-1: توسعه عمومی نیروی انسانی | |
ضروری | مؤلفه C-1-1: تدوین و مستندسازی برنامه افزایش بهرهوری کارکنان در زمان افزایش ظرفیت در بلایا (به طور مثال فراخوانی کارکنان خارج از شیفت، افزایش ساعات/شیفتهای کاری، فراخوانی کارکنانی که در مرخصی بسر میبرند و از این قبیل) |
C-1-6: تدوین و مستندسازی برگه تخصیص و پیگیری انجام وظایف در زمان افزایش ظرفیت در بلایا | |
C-1-3: تدوین و مستندسازی فرآیند شناسایی، ثبتنام، آموزش، سازماندهی، بکارگیری و ارزشیابی داوطلبین خدمت در بیمارستان در زمان افزایش ظرفیت بیمارستان در بلایا | |
اساسی | C-1-2: عقد تفاهمنامه با سایر تسهیلات سلامت همسایه برای تأمین نیروی انسانی در زمان افزایش ظرفیت در بلایا |
C-1-4: تدوین و مستندسازی فرآیند پذیرش و بکارگیری داوطلبین خودانگیخته (از قبل ثبتنام نشده) که حین افزایش ظرفیت جهت کمک به بیمارستان مراجعه میکنند. | |
C-1-5: تدوین و مستندسازی پروتکل/ فرآیند درخواست و تأمین نیروی انسانی اضافی از طریق سایر منابع بالقوه محلی، استانی یا کشوری (مثل هلال احمر، کادر بهداشتی-درمانی نیروهای مسلح)، در چارچوب نظامها مدیریت فوریتهای فرا بیمارستانی (محلی، استانی یا کشوری) | |
زیر گروه C-2: توسعه نیروی انسانی بالینی | |
ضروری | مؤلفه C-2-1: تدوین استراتژیهای مخصوص تقویت نیرویهای پرستاری (تعریف و اولویتبندی مجدد وظایف پرستاری، تعیین وظایف غیر ضروری و قابل حذف در زمان افزایش ظرفیت، جابجایی نیرویهای پرستاری از بخشها و واحدهای غیر فوریتی به بخشهای فوریتی ]مثلاً از بخشهای زنان یا سرپایی به بخشهای اورژانس، جراحی یا مراقبتهای حیاتی[ و غیره) |
اساسی | C-2-2: تدوین و مستندسازی پروتکل و فرآیندهای تسهیل شده اعتباربخشی و تأیید مدارک، تواناییها و صلاحیتها در زمان افزایش ظرفیت در بلایا |
C-2-4: تعیین و مستندسازی حوزههای طبابتی- مراقبتی که صاحبان هر یک از رشتههای شغلی بالینی (مثل پزشک، پرستار، شنواییسنج، فیزیوتراپ) فارغ و فراتر از آنچه در پروانه کاریشان مشخص شده است، اجازه دارند (با توجه به قوانین و مقررات و دستورالعملهای موجود محلی، منطقهای و ملی) در شرایط خاص (مثل کمبود نیرو در زمان افزایش ظرفیت در بلایا) وارد شوند. | |
پیشرفته | C-2-3: تدوین و مستندسازی فرم درخواست همکاری برای داوطلبین بالینی که حین فوریتها در بیمارستان حاضر میشوند |
C-2-5: ارزیابی، تعیین و مستندسازی مهارتها و شایستگیهای بالینی که هر یک از کارکنان بالینی بیمارستان (یا داوطلبان بالینی از قبل ثبت نام شده) فراتر از حوزه طبابتی مجازشان (بر اساس پروانه کارشان) دارا میباشند. | |
زیر گروه C-3: توسعه نیروی انسانی غیر بالینی | |
پیشرفته | مؤلفه C-3-1: تعیین و مستندسازی وظایف و کارهایی (غیر بالینی) که میتوانند توسط سازمانهای مردم نهاد، افراد داوطلب و/یا با قرارداد با بخش خصوصی در زمان افزایش ظرفیت بیمارستان در بلایا انجام شوند. |
C-3-2: عقد قرارداد یا تفاهمنامههای مناسب با مؤسسات کاریابی/ تأمین نیروی انسانی یا سازمانهای غیرانتفاعی مردم نهاد جهت تأمین نیروی کار غیر بالینی در زمان افزایش ظرفیت در بلایا | |
زیر گروه C-4-1: حفظ نیروی انسانی | |
ضروری | مؤلفه C-4-1: تدوین و مستندسازی راهنماهای ایمنی و سلامت کارکنان در بلایا |
C-4-2: اطلاعرسانی شفاف و دقیق به کلیه کارکنان بیمارستان در مورد حقوق متقابل بیمارستان (به عنوان کارفرما) و کارکنان را در زمان افزایش ظرفیت در بلایا (با توجه به قوانین، دستورالعملها و ضوابط موجود مربوطه ]قانون کار، ساعات کاری موظف، حکم کاری کارمند، قراردادهای کاری بین بیمارستان و اشخاص حقیقی و …[ به گونهای که کلیه کارکنان بیمارستان از موارد تشویقی و تنبیهی و انضباطی که بیمارستان در صورت حضور و یا عدم حضور بدون علت موجه کارمند در محل کارش در زمان بلایا میتواند در مورد وی اعمال نماید، آگاهی یابد.) | |
C-4-3: تدوین و مستندسازی برنامه جامع مراقبت از سلامت روانی- رفتاری نیروی انسانی در زمان افزایش ظرفیت در بلایا | |
C-4-7: وجود وسایل رفاه و نظافت فردی (شامل اقلامی از قبیل پتو، بالش، حوله، صابون و شامپو، دستمال کاغذی) به میزان مصرف سه روز کارکنان | |
C-4-8: تعیین فضاهای مناسبی برای صرف غذای کارکنان در زمان افزایش ظرفیت در بلایا | |
C-4-9: وجود وسایل ارتباطی (از قبیل خط تلفن، اینترنت) برای ارتباط کارکنان با خانوادهشان در زمان افزایش ظرفیت در بلایا | |
اساسی | C-4-5: تعیین فضاهای مناسبی برای استراحت/خواب کارکنان در زمان افزایش ظرفیت در بلایا |
پیشرفته | C-4-10: وجود یک “کیف فوریتها” (شامل وسایل شخصی از قبیل لباس زیر، جوراب، داروهای فردی ]مثلاً انسولین برای کارمند دیابتی[ و از این قبیل) اختصاصی برای هر کارمند در محل کارش در بیمارستان |
C-4-11: عقد قرارداد با مؤسسات خصوصی مجوز دار نگهداری از کودکان یا افراد سالخورده، یا تفاهمنامه با سازمان مذهبی یا مدارس برای مراقبت از وابستگان کارکنان بیمارستان در زمان افزایش ظرفیت در بلایا | |
C-4-12: وجود “برنامه بلایای خانواده” در سطح زندگی شخصی و خانوادگی کارکنان بیمارستان. وجود چنین برنامهای میتواند نگرانیهای کارکنان در مورد خانوادهشان در زمان بلایا را کاهش داده و تأثیر مثبتی بر تمایل آنان برای حضور در محل کار در زمان بلایا داشته باشد. | |
C-4-4: تدوین و مستندسازی برنامه جامع نگهداری و مراقبت از وابستگان (منظور از وابستگان کلیه افرادی میباشند که برای انجام فعالیتهای روزمرهشان به نگهداری و مراقبت مستقیم کارمند نیازمندند که میتواند شامل پدر و مادر کهنسال کارمند، کودکان و یا فرزندان معلول یا بیمار باشند) نیروی انسانی در زمان افزایش ظرفیت در بلایا | |
C-4-6: تعیین فضاهای مناسبی برای اسکان و مراقبت از وابستگان و خانواده کارکنان در زمان افزایش ظرفیت در بلایا | |
گروه D: عملکردهای اداری | |
زیر گروه D-1: رهگیری بیماران حین افزایش ظرفیت | |
ضروری | D-1-1: تدوین و مستندسازی راهنمای تولید و تخصیص “شماره شناسه هویتی مخصوص بلایا” |
D-1-2: تدوین و مستندسازی فرم رهگیری بیماران انتقال داده شده به سایر بیمارستانها در زمان افزایش ظرفیت در بلایا | |
زیر گروه D-2: پذیرش و ثبتنام (مدارک پزشکی) بیماران حین افزایش ظرفیت | |
ضروری | مؤلفه D-2-1: تدوین و مستندسازی فرآیندهای ثبتنام و تخصیص شماره مدارک پزشکی (پذیرش) در زمان افزایش ظرفیت در بلایا (رویههای پذیرش سریع بیماران در زمان افزایش ظرفیت در بلایا) |
زیر گروه D-3: جبران خدمت افراد مشارکتکننده در افزایش ظرفیت | |
اساسی | D-3-1: تدوین و مستندسازی دستورالعمل/ فرآیند جبران خدمت کارکنان و داوطلبین مشارکتکننده در افزایش ظرفیت بیمارستان در بلایا (اعم از اینکه در قالب پاداشهای مادی ]مثلاً به صورت پرداخت اضافه کاری یا حق آنکالی ویژه بلایا[ یا معنوی ] مثلاً ارائه تقدیرنامه[ باشد. |
گروه E: آموزش/ تمرین و مانورهای مرتبط با افزایش ظرفیت | |
ضروری | مؤلفه E-1: برگزاری آموزش، تمرین و مانورهای افزایش ظرفیت بیمارستانی مبتنی بر بحث (شامل کارگاهها، مانورهای دورمیزی افزایش ظرفیت و از این قبیل) |
E-2: برگزاری تمرینها و مانورهای عملیاتی افزایش ظرفیت بیمارستانی در بلایا (شامل تمرین و مانورهای تخلیه اضطراری کل یا بخشهایی از بیمارستان ]اعم از تخلیه افقی یا عمودی[، افزایش تخت در فضاهای درمانی و غیر درمانی بیمارستان، فعالسازی سامانه فرماندهی حادثه در بیمارستان، ترخیص زودرس و از قبیل) | |
اساسی | E-3: تدوین و مستندسازی برنامه ارزیابی و تحلیل تمرینات و مانورها مرتبط با افزایش ظرفیت بیمارستان در بلایا و استفاده از نتایج و درس آموختههای حاصل در راه اصلاح نقاط ضعف و تقویت آمادگی بیمارستان برای افزایش ظرفیت در بلایا |
لغات کلیدی: فراظرفیت؛ بیمارستان؛ بلایا؛ ابزار؛ چک لیست