آینده نگاری کاهش ریسک پیامد های سلامتی Natech ناشی از انتشار مواد شیمیایی سمی متعاقب زلزله

محقق: پروین شفیعی مقدم

تیم هدایت کننده: کتایون جهانگیری، ساناز سهرابی زاده، نعمت حسنی، محمدحسینی مقدم ، غزاله منظمی تهرانی

سال دفاع: ۱۴۰۰

خلاصه پژوهش: حوادث صنعتی ناشی از مخاطرات طبیعی که در بردارنده انتشار مواد خطرناک بوده و به رویدادهای Natech شهرت یافته‌اند، دهه‌ها است که به موضوع نگران‌کننده ای تبدیل شده‌اند. این مطالعه در راستای ارزیابی ریسک رویدادهای Natech ناشی از انتشار مواد سمی در هوا متعاقب زلزله در یک مجتمع پالایشگاهی و بررسی پیامدهای سلامتی آن بر جوامع مجاور مناطق جنوبی تهران طراحی و اجرا شده است. در گام اول رویدادهای Natech متعاقب زلزله در حیطه نفت و گاز در جهان در بازه زمانی 2020-1980 و هم چنین مستندات زلزله در زمینه گسل‌ها و ارزیابی ریسک لرزه‌ای منطقه تهران و تاریخچه زلزله‌های پیشین به روش مرور روایی مورد بررسی قرار گرفت. در گام دوم مطالعه کمی چند مرحله‌ای شامل مطالعه کمی برای ریسک زلزله و مطالعه ارزیابی کمی ریسک رویداد Natech ناشی از انتشار هوایی مواد شیمیایی سمی متعاقب سناریوهای زلزله‌های متناظر بر روی مخزن حاوی سولفید هیدروژن (H2S) انجام گردید. در گام سوم، ابتدا سناریوهای احتمالی ریسک رویدادهای Natech متعاقب زلزله از نتایج مرحله قبل شناسایی و سپس سناریوهایی که بیشترین پیامد سلامتی را بدنبال رویداد Natech و هم‌افزایی اثر زلزله و انتشار مواد شیمیایی زیان‌آور سمی در هوا بر هم داشتند، انتخاب شدند و درگام چهارم استراتژی‌های کاهش ریسک سناریوهای منتخب به منظور کاهش پیامدهای سلامتی شناسایی و ارائه گردید. نتایج ارزیابی ریسک رویداد Natech از سناریوی زلزله ناشی از فعالیت گسل با بزرگای ۵/۷ ریشتر و شدت لرزه ای MMI ۱۰ در عمق کانونی km ۵ که حاکی از انتشار گاز سولفید هیدروژن (H2S) در فاصله نقطه انتهایی با شعاع km ۵/۶ از مخزن آسیب‌دیده بود، بعنوان سناریوی با بیشترین پیامد سلامتی مورد بررسی قرار گرفت. بدین ترتیب بالاترین غلظت گاز در محل مخزن آسیب‌دیده ایجاد خواهد شد که میتواند حتی دزهای کشنده را نیز در برگیرد و با افزایش فاصله از مخزن آسیب‌دیده، بتدریج با رقیق شدن در اتمسفر، غلظت گاز کاهش تا به دورترین نقطه ای که مرز حداقل غلظت مرجع ppm 30 =ERPG-2 می‌باشد، برسد. مکان یابی نقشه ريسك رویداد Natech انتشار گاز بر نقشه تهران، نشان‌دهنده آنست كه کل افراد حاضر در پالایشگاه وکلیه تاسیسات همجوار آن در معرض بیشترین میزان آلودگی با گاز سمی قرار دارند. آسیب‌پذیر بودن زيرساخت‌هاي سلامتي، شريان‌هاي حياتي آب، برق، گاز و مخابرات، و هم چنین فقدان بودجه، نيروي پاسخگويي آموزش‌ديده، تجهيزات پاسخگويي از جمله چالش‌های منابع پیش رو برای برای چنین رویدادهایی بودند. انسداد معابر با آوارهاي ناشي از تخريب سازه‌ها، قابلیت دسترسی مردم به مراكز پاسخ اضطراري و تيم‌هاي پاسخگويي به فیلدهاي عملياتي را با اشکال مواجه مي‌سازد و در نتیجه زمان مواجهه با گاز سمی افزایش می‌یابد.

 پیام مدیریتی : در كلان شهر تهران بویژه در مناطقی که مجاور قطب‌های صنعتي و در مناطق مستعد به زلزله واقع شده‌اند، برنامه‌ريزي در دو بعد اقدامات كوتاه‌مدت و بلند‌مدت براي پاسخگویی و مديريت رويدادهاي Natech، ضرورتی اجتناب‌ناپذيراست و مي‌تواند به تاب‌آوري در برابر چنين حوادثي كمك نمايد. برنامه‌ريزي در بعد اقدامات كوتاه‌مدت آمادگی شامل برنامه‌ریزی و تدوین پروتکل‌های آموزشی، آموزش و تمرین منظم، همچنین تربیت، سازماندهی و تجهیز تیم‌های عملیاتی تخلیه اضطراری، جستجو و نجات، بهداشتی و درمانی، اطفاء حریق، انتظامی، ارتقاء هماهنگی بین بخش‌های دولتی، صنعتی و پژوهشی، به روزرسانی نقشه‌های تخلیه اضطراری در ناحیه‌های تحت تاثیر ریسک می‌باشد. برنامه‌ريزي در بعد اقدامات بلند‌مدت کاهش‌اثر، برنامه‌ريزي‌هاي آمايش سرزمين، شناسايي مناطق با پتانسيل ريسك رويداد Natech و شناسايي صنايع آسيب‌پذير به مخاطرات طبيعي، تدوین آیین‌نامه ها و دستورالعمل‌ها و سیاست‌های تشویقی برای احداث و مقاوم سازی لرزه‌ای با لحاظ کردن ریسک Natech، سیستم‌های ثبت مواد شیمیایی خطرناک و سیستم‌های ثبت حوادثNatech مستقل از سایر حوادث، توسعه پژوهش‌های کاربردی به رویکرد چند رشته‌ای برای مدیریت این رویدادها را شامل می‌‌‌گردد.

سوال های مدیریتی:

• آیا برنامه ای سازمان یافته جهت کاهش ریسک پیامد های سلامتی Natech ناشی از انتشار مواد شیمیایی سمی متعاقب زلزله وجود دارد؟
• آیا تاکنون طرح و برنامه ای جهت شناسایی علل ریسک پیامد های سلامتی Natech در ایران انجام شده است؟
• آیا مدیران با پیامد های سلامتی Natech آشنایی دارند و به اقدام برای کاهش چنین ریسک هایی متعهد هستند؟
• آیا برنامه ای جهت افزایش مقاومت مناطق پرمخاطره در برابر پیامد های سلامتی Natech ناشی از انتشار مواد شیمیایی سمی متعاقب زلزله وجود دارد؟

لینک دسترسی به خلاصه پایان نامه: Thesis.research.ac.ir

دسترسی به متن پایان نامه: کتابخانه دانشکده بهداشت و ایمنی – دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

اطلاعات تماس: parvin_shafieimoghaddam@sbmu.ac.ir

لغات کلیدی: Natech، زلزله، انتشار شیمیایی، ارزیابی ریسک، آینده‌نگاری